Δημήτρης Σκούφης: Παρέμβαση για την σημερινή οικονομική και κοινωνική κρίση.

Είναι απολύτως αληθές ότι καμιά συνταγή δεν μπορεί να ισχύσει για το ξεπέρασμα της κρίσης   στην Ευρώπη. Πολύ περισσότερο αυτό ισχύει όσον αφορά την αντιμετώπισή της ή έστω  την  αποτροπή των επιπτώσεων- παρενεργειών της σε  γεωγραφικά όρια ευρύτερα της Ευρωπαϊκής ηπείρου.

Σε παγκόσμιο επίπεδο το υιοθετηθέν από την  εποχή του Ρέιγκαν  νεοφιλελεύθερο δόγμα πως τα προβλήματα που δημιουργούν οι αγορές* πρέπει να διορθώνονται μέσω των ιδίων των αγορών…. ευθύνεται σ' ένα μεγάλο βαθμό, αν όχι αποκλειστικά για αυτήν την κρίση.

 Όταν όμως τα  αποτελέσματα αυτού του δόγματος έγιναν αντιληπτά (βλ Lehman Brothers ) ήταν ήδη πολύ αργά.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες περισσότερο από κάθε άλλο ηγέτη  του κόσμου  είχαν και εξακολουθούν να έχουν οράματα και θέσεις για το πως ακριβώς  θέλουν   την ήπειρο τους.

Το να έχεις όμως όραμα, δεν είναι το ίδιο με το να μπορείς να το εφαρμόσεις.

Η απόσταση μεταξύ της θεωρίας και της πράξης για την αντιμετώπιση της κρίσης στην Ευρώπη φαίνεται ξεκάθαρα από τα… μη αποτελέσματα  των  τελευταίων  συνόδων κορυφής. Η έλλειψη συναντίληψης των ευρωπαίων ηγετών να καταλήξουν στα αναγκαία για την τρέχουσα οικονομική συγκυρία συμπεράσματα και εν συνεχεία με  πολιτικές αποφάσεις να περιφρουρήσουν αυτή καθεαυτή την υπόσταση της «Ένωσης»   τείνει… να καταστήσει την ύφεση-κρίση ενδημικό φαινόμενο στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες.

Παρά την  εισαγωγή του ενιαίου νομίσματος οι οικονομίες της ευρωζώνης δεν  συνέκλιναν.  Αντίθετα επιδεινώθηκαν οι διαφορές τους. Είναι ακριβώς αυτός ο λόγος που μια λύση που αρμόζει τώρα στην Ισπανία ή την Ελλάδα δεν είναι κατάλληλη για τη Γαλλία, τη Γερμανία, το Βέλγιο.

 

Όλοι φαίνεται να συμφωνούν  πως μια σύγχρονη, μια  σημερινή  Ευρώπη σημαίνει πρώτα από όλα μια οικονομική και νομισματική ένωση, συνοδευόμενη από μια τραπεζική ένωση, μια δημοσιονομική ένωση και τέλος μια πολιτική ένωση.

*η σύγχρονη έννοια της ‘’α γ ο ρ ά ς’’, παραγκωνίζει  τον άνθρωπο δηλαδή την ίδια την αξία της  ζωής αντικαθιστώντας τα πάντα με το κέρδος. Ένα κέρδος χάριν του οποίου ανταλλάσσονται από τους επιτήδειους αδίστακτα  δισεκατομμύρια στα χαρτιά με μόνη βάση την γνωστή και ως ‘’Προσδοκία των αγορών’’ διαμορφώνοντας εξωπραγματικά μεγέθη, χωρίς   οροφή, (γνωστά ευρύτερα και με τον   όρο καπιταλιστικές χρηματοοικονομικές «φούσκες») - εννοείται δίχως αντίκρισμα στην καθημερινότητα των ανθρώπων - σε αντίθεση με την ‘’α γ ο ρ ά ’’ όπως την γνωρίσαμε στην αρχαία Ελλάδα, η οποία γέννησε  πλεονάσματα διαχρονικών ιδεών-αξιών πάνω στις οποίες οικοδομήθηκαν οράματα και στόχοι- αξεπέραστοι και αναγνωρισμένοι από ολόκληρη την ανθρωπότητα- με επίκεντρο τον άνθρωπο και τη ζωή. 

 Τα προβλήματα όμως αρχίζουν μόλις η συζήτηση περάσει  στο πώς, αλλά και στο πότε, θα ολοκληρωθεί η οικονομική και νομισματική ένωση που ναι μεν έχει διανύσει πολύ δρόμο αλλά εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα και βέβαια πως και πότε  θα αρχίσουν να πραγματοποιούνται ουσιώδη βήματα στην κατεύθυνση της τραπεζικής, της δημοσιονομικής  και τέλος της πολιτικής ένωσης.

Υπό τις συνθήκες αυτές η κρίση δεν δοκιμάζει μόνο τις αντοχές της οικονομίας της Ευρώπης άλλα  φέρνει και στα όριά τους  κυβερνήσεις και πολιτικά συστήματα.

 Πάνω από όλα δοκιμάζεται και κρίνεται όμως υπό τις παρούσες συνθήκες ένα εγχείρημα με ιστορία μισού και πλέον αιώνα, η ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης, η σχέση δηλαδή καθενός Ευρωπαίου πολίτη με το όραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Και ενώ όλα όσα  προαναφέρθηκαν είναι μέρος μιας  γκρίζας ευρωπαϊκής και γιατί όχι και  διεθνούς καθημερινότητας εμείς ως χώρα, ως Έλληνες, φαίνεται να ζούμε μάλλον σε μια από αυτές τις περιόδους ανησυχητικής ηρεμίας ενόψει των ευρύτερων ευρωπαϊκών και διεθνών  εξελίξεων ή της επιμήκυνσης πχ του χρόνου εξόδου της οικονομίας μας από την κρίση ,  την λήψη –με μεγάλη καθυστέρηση- των περίφημων και ταυτόχρονα άκρως επώδυνων μέτρων δημοσιονομικής προσαρμογής τα οποία ως γνωστόν αν και είχαν συμφωνηθεί από  την προηγούμενη Άνοιξη  ακόμη αναμένονται… από ώρα σε ώρα.

Ενώ είχαμε   τον απαραίτητο χρόνο και να   εξειδικεύσουμε τα μέτρα αυτά και να τα επεξεργαστούμε και να  διαμορφώσουμε εναλλακτικές προτάσεις  ή να αντιπροτείνουμε ενδεχομένως άλλα ισοδύναμά τους,  να έχουμε δηλ. καταρτίσει μια σειρά από διαφορετικά σχέδια κλπ- όπως θα έκανε κάθε υπεύθυνη ευρωπαϊκή χώρα- αυτό δεν έγινε.

Έτσι λοιπόν και ενώ για πρώτη φορά μετά από πολύ καιρό, το κλίμα στην ευρωζώνη για την χώρα μας ήταν  ευνοϊκό,  δεν   εκμεταλλευτήκαμε την συγκυρία κλείνοντας οριστικά μια  συμφωνία για τα όποια   μέτρα από τις πρώτες κιόλας μέρες  αιφνιδιάζοντας σίγουρα  ευχάριστα και τις αγορές και τους εταίρους μας.

Η Ελλάδα δεν θα κέρδιζε τότε μόνον πόντους αξιοπιστίας, τους οποίους τόσο πολύ έχει ανάγκη, αλλά κυρίως θα έδειχνε ότι είναι επιτέλους αποφασισμένη να αφήσει στην άκρη κάθε τι που την οδήγησε στα σημερινά αδιέξοδα- όπως  τα πρόσφατα αλλά και τα παλαιοτέρα ήξεις- αφίξεις της - και βέβαια  ότι αλλάζει οριστικά σελίδα.

Κανείς δεν  αμφιβάλλει ότι η παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ  είχε και θα έχει νόημα μόνο αν καταστεί μια ευρωπαϊκή χώρα με θεσμούς και κανόνες που θα λειτουργούν και θα εφαρμόζονται σε  κρίσιμους τομείς της κοινωνικής, οικονομικής, πολιτικής κλπ ζωής της παρέχοντας ίσες ευκαιρίες σε όλους.

Χωρίς αποτελεσματικό και δίκαιο κράτος, χωρίς παραγωγική οικονομία και κυρίως χωρίς χρήσιμες κοινωνικά, οικονομικά κλπ πρώτα και πάνω  από όλα μεταρρυθμίσεις δεν υπάρχει μέλλον.

 Το εύρος  των προβλημάτων είναι σήμερα τεράστιο. Μια συμμετοχική διακυβέρνηση από τα «παλιά» δεν αρκεί, όπως μάλλον δεν αρκεί  και ένα νέο κόμμα κλασσικού τύπου ή μια συσπείρωση εγνωσμένου κύρους στελεχών ή προσωπικοτήτων γύρω από ένα  και μόνο πολιτικό πρόσωπο.

Τις «εγγενείς» αδυναμίες του πολιτικού μας συστήματος κατέδειξαν μεταξύ άλλων αφενός η κατανομή, μετά τις τελευταίες εκλογές, των θέσεων    για την στελέχωση επιτελικών τομέων του κρατικού μηχανισμού  στην εξαιρετικά  κρίσιμη αυτή περίοδο, (αποτυχόντες βουλευτές, προσωπικοί φίλοι  αρχηγών κλπ) και αφετέρου  η αντιμετώπιση από το «σύστημα» μιας απλής  «άσκησης»  περικοπής δαπανών και μάλιστα σε ένα πλαίσιο αν όχι προαποφασισμένων πάντως εντελώς αναγκαίων διαρθρωτικών και όχι μόνο παρεμβάσεων, στην κατεύθυνση εξορθολογισμού-κατάργησης μιας σειράς στρεβλών  δομών και δράσεων χαμηλής ή και ανύπαρκτης κοινωνικοοικονομικης προτεραιότητας κλπ με  σκοπό την άμεση  εξοικονόμηση πόρων από υπουργεία ,ΔΕΚΟ, εποπτευόμενους οργανισμούς κλπ.

 Μια «άσκηση» που όχι μόνο δεν λέει να τελειώσει τρεις ολόκληρους μήνες τώρα αλλά και που τα πενιχρά αποτελέσματα της είναι δυνατόν αν όχι να οδηγήσουν, τουλάχιστον να συμβάλλουν στην λήψη εξαιρετικά επώδυνων μέτρων ακόμη και στα φτωχότερα εισοδήματα.

 Παρά τα πέντε ολόκληρα χρόνια ύφεσης στις πλάτες της χώρας κυβέρνηση και  φορολογικής αρχές εξακολουθούν να πολιτεύονται εξαντλώντας την αυστηρότητα τους στους μικρούς φορολογούμενους και προσπαθώντας να πείσουν ιδίως τους συνεπείς φορολογουμένους πως το ποια μορφή φοροδιαφυγής είναι αξιόλογη δεν  κρίνεται από τα συνολικά ποσά των  φόρων που δεν εισπράττονται αλλά  από τις εντυπώσεις που προκαλεί η  δημοσιοποίηση της.

Καμιά στοχευόμενη παρέμβαση δεν έχει επίσης αναληφθεί παρά την   συγκυρία για να πέσουν οι τιμές στην αγορά ή για την άρση  εκείνων των ρυθμιστικών, κανονιστικών κλπ εμποδίων, σε λιανεμπόριο, καύσιμα , φάρμακα ,προϊόντα του πρωτογενή τομέα κλπ που παρεμποδίζουν- αν δεν ακυρώνουν εντελώς- την λειτουργία του ανταγωνισμού.

Οι τιμές σε πολύ βασικά είδη παρά την πρωτοφανή μείωση  και της ιδιωτικής κατανάλωσης παραμένουν σε αδικαιολόγητα ύψη , αν δεν έχουν και αυξηθεί  σε αρκετές περιπτώσεις , λόγω των  ανεξέλεγκτων μονοπωλιακών πρακτικών που επικρατούν στο μεγαλύτερο μέρος της αγοράς, από τα καύσιμα, μέχρι τα τρόφιμα και τα ακίνητα.

 Οριζόντιες , κάθετες, τριγωνικές και σταυροειδείς συναλλαγές, υπερτιμολογήσεις, υποτιμολογήσεις, πλαστά και εικονικά στοιχεία, συμπράξεις,  στρατηγικές συμμαχίες κλπ μεταξύ των μεγάλων ιδίως  επιχειρήσεων (πχ βιομηχανίες,  γάλακτος, παραγωγοί-προμηθευτές σουπερ- μάρκετ)   που κατέχουν  δεσπόζουσες  θέσεις στην αγορά,  φαίνεται πως δεν   κλέβουν απλά,   επιβάλλοντας συγκεκριμένους όρους τιμολόγησης των προϊόντων τους , αλλά κυριολεκτικά  κατακλέβουν τους καταναλωτές.

 Ακόμη σύμφωνα με την  Επιτροπή Ανταγωνισμού  περισσότερα από 50 κλειστά επαγγέλματα  εξακολουθούν  -παρά την σχετική υποχρέωση  και τις συνεχείς εξαγγελίες της χώρας για άνοιγμα τους- να έχουν σοβαρούς περιορισμούς στη λειτουργία τους, όπως είναι ο καθορισμός κατώτατων αμοιβών, η περιορισμένη έκδοση νέων αδειών εξάσκησής τους,  άλλα διοικητικού χαρακτήρα εμπόδια κλπ, με αποτέλεσμα την συνεχιζόμενη  στρέβλωση του ανταγωνισμού και βέβαια την προνομιακή αφαίμαξη της τσέπης των Ελλήνων πολιτών εκ μέρους όλων αυτών των επαγγελμάτων που συνεχίζουν να απολαμβάνουν αυτή την αναιτιολόγητη- μέχρι και σήμερα- ειδική προστασία  .

Εντελώς υπεύθυνα η συντριπτική πλειοψηφία των συμπολιτών μας  αρνείται να δεχτεί την εφαρμογή σκληρών μέτρων από ένα πολιτικό σύστημα  που για χρόνια ήταν  μέρος αν όχι αυτό καθεαυτό το πρόβλημα της χώρας.

 Η εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι σε αυτό το πολιτικό σύστημα  που εξακολουθεί να μην υπηρετεί την κοινωνική δικαιοσύνη και τη διαφάνεια παρά την κρίση και που συνεχίζει να συμπεριφέρεται  με τον ίδιο προκλητικό και υπεροπτικό τρόπο των περασμένων δεκαετιών είναι βαρύτατα κλονισμένη.  Αν η εμπιστοσύνη αυτή δεν αποκατασταθεί άμεσα με έργα και με πράξεις πιθανόν και να οδηγηθούμε σε μη ελεγχόμενες καταστάσεις.

Τέλος θα πρέπει να γίνει οπωσδήποτε κατανοητό από όλους πως  οιουδήποτε ύψους και είδους  μέτρα  και αν ληφθούν και σε όποιο χρόνο , όσο επώδυνα και αν είναι, δεν θα αποφέρουν κανένα απολύτως αποτέλεσμα , αν δεν είναι ενσωματωμένα ,αν δεν  αποτελούν μέρος μιας σειράς άλλων ειδικότερων πολιτικών που θα κατατείνουν   σε μια ολοκληρωμένη αναδιοργάνωση  της κοινωνικής, οικονομικής και παραγωγικής κλπ ζωής της χώρας, στη βάση ενός  καλά μελετημένου   σχεδίου.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΚΟΥΦΗΣ

Επίτιμος Γενικός Διευθυντής Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους

Τέως Δήμαρχος Λυρκείας Αργολίδος

Δημοτικός Σύμβουλος Δήμου Άργους-Μυκηνών

(Δημοτική Ενότητα Λυρκείας)