Οι μεταρυθμίσεις, οι ρόλοι και οι ευθύνες της Κεντρικής Διοίκησης και της Αυτοδιοίκησης.

Μια ουσιαστική παρέμβαση στην αυτοδιοίκηση μετά τον Καλλικράτη.

του  Δημήτρη Σκούφη.  

ο Δ. Σκούφης είναι

Επίτιμος Γεν. Διευθυντής Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους

Τ. Δήμαρχος Λυρκείας Αργολίδος

Δημοτικός Σύμβουλος  Δήμου Άργους-Μυκηνών

(Δημοτική Ενότητα Λυρκείας)

 ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ (θεσμικές -διοικητικές-οικονομικές κλπ) ΡΟΛΟΙ ΚΑΙ ΕΥΘΥΝΕΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Αφορμή για την παρέμβαση μου αυτή είναι τα όσα συνέβησαν και συμβαίνουν τουλάχιστον τον τελευταίο χρόνο στην Κεντρική πολιτική σκηνή και την Κεντρική  Διοίκηση, οι εξελίξεις στο μέτωπο των αποκληθέντων και «μικρών πρωθυπουργών»- εκλεγμένων  Περιφερειαρχών, και κυρίως η  πορεία των νέων   διευρυμένων Δήμων στο πλαίσιο του ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ.

Αισιοδοξία ή παρατεταμένη μελαγχολία

   Με βάση τα όσα ελέχθησαν και έλαβαν χώρα στο πρόσφατο (άλλα γιατί όχι και σε  παλιότερα αντίστοιχα) συνέδριο της ΚΕΔΕ και έχοντας υπόψη μου τα ουκ ολίγα αδιέξοδα στην κεντρική πολιτική σκηνή της χώρας, την Δημόσια διοίκηση και τη Τοπική Αυτοδιοίκηση (ΤΑ) ενδεδειγμένο θα ήταν  όλοι μας να τοποθετήσουμε όσο γίνεται μακρύτερα στο μέλλον την προοπτική επίλυσης  κλπ των  κάθε είδους προσωπικών, οικογενειακών ,οικονομικών, κοινωνικών, επαγγελματικών  καθώς και κάθε άλλου είδους   ζητημάτων  που αντιμετωπίζουμε ως «πολίτες» αυτής της χώρας, αυτής της Ευρώπης (ΕΕ) και αυτού του ..κόσμου..  προκειμένου να αισιοδοξήσουμε, και αυτό γιατί μεταξύ μας: «Όσο πιο μακριά βρίσκεται το μέλλον, τόσο καλύτερο φαίνεται».

Σε κάθε άλλη περίπτωση δεν θα την αποφύγουμε  «μια παρατεταμένη μελαγχολία».

Για όλα φταίει το μνημόνιο

Θα έλεγα, αν και δεν συμμετείχα παρά μόνο από όσα  διάβασα και  διάβασα καλά , ότι το Συνέδριο της Κομοτηνής της ΚΕΔΕ- κυρίως  λόγω της συγκυρίας- επί της ουσίας ήταν ένα υποβαθμισμένο αυτοδιοικητικό συνέδριο γιατί  και το πλαίσιό του  ήταν πολιτικά φτωχό και οι ομιλητές του αναφερόμενοι στον  «Καλλικράτη» δεν κατέθεσαν  διακριτές και τεκμηριωμένες  προτάσεις για το μέλλον του  όπως  και  για τα υπόλοιπα ειδικότερα προβλήματα της αυτοδιοίκησης.  

Για όλα τα κακά και στον χώρο της αυτοδιοίκησης  είπαν πάνω-κάτω  φταίει το μνημόνιο. Και για ό,τι καλό γίνεται, όπου και όταν  γίνεται,  είναι γιατί πίσω από αυτό υπάρχει καλά κρυμμένη  μια «αντίσταση» στο μνημόνιο.

Και τι δεν είπαν όσοι συγκεντρώθηκαν  στην Κομοτηνή για το συνέδριο της ΚΕΔΕ. Ότι  πχ η απαξίωση του πολιτικού συστήματος ακουμπά πλέον και τους αυτοδιοκητικούς, ότι η οργή των τοπικών κοινωνιών δεν θα αργήσει να ξεσπάσει και στα πρόσωπά τους, ότι ο «Καλλικράτης» δεν αποκέντρωσε ουσιαστικά τη δημόσια διοίκηση κλπ,κλπ.

 Καμία ευθύνη για τους ίδιους, την  σύνθεση, την ποιότητα, την κατανομή του προσωπικού και την εν γένει διάταξή του  στους Δήμους και την λοιπή περιφερειακή και κεντρική Δημόσια Διοίκηση , την αδυναμία των περισσότερων να προσαρμοστούν στα σημερινά  δεδομένα ή να καταστήσουν τη διαφάνεια συνώνυμο της διαχείρισής τους. Κουβέντα γιατί δεν ανταποκρίθηκαν στην υποχρέωση για εκλογή του συμπαραστάτη του δημότη, ούτε για το πόσο σοβαρά παίρνουν  τα τοπικά συμβούλια και το πως αντιμετώπισαν την  συμμετοχικότητα που προβλέπει ο νόμος για την κατάρτιση των τεχνικών προγραμμάτων κλπ,κλπ.

Κουβέντα για την αποκέντρωση αρμοδιοτήτων στις δημοτικές και τις τοπικές ενότητες, άλλως την υπερσυγκέντρωση  πολλαπλών  εξουσιών στο πρόσωπο των  δήμαρχων και των  Δ.Σ. Λέξη για τον Δημάρχους αφέντες με τις άνετες πλειοψηφίες που γράφουν, παρά τα διαλαμβανόμενα στο ισχύον νομικό πλαίσιο κλπ στα παλαιότερα των υποδημάτων τους την ανεξαρτησία γνώμης των    δημοτικών  συμβούλων  της παράταξης τους αλλά και τις απόψεις ,παρεμβάσεις κλπ  σύσσωμης της  αντιπολίτευσης. Ούτε ένας λόγος για το δοκιμαζόμενο και μάλιστα σε νέες βάσεις κάθε  4ετια  προσωπικό των Δήμων.  Ένα προσωπικό που σχεδόν δεν του επιτρέπεται να έχει λόγο ούτε στην διοίκηση αυτή καθαυτή και την διαχείριση- θα τολμούσα να πω του δήμου- ούτε και στην εξασφάλιση της συνέχειάς  της  από την μια δημοτική περίοδο στην άλλη. Ο κύριος λόγος δίνεται  εν προκειμένω στους κάθε είδους  συμβούλους ,συνεργάτες και πάσης φύσεως «παρατρεχάμενους των Δημάρχων.  Ένα έμπειρο κατά κανόνα διοικητικό και τεχνικό προσωπικό το οποίο το λιγότερο  που θα έπρεπε να του  είχε παραχωρηθεί  θα ήταν  μια ή δυο θέσεις  μόνιμων Γενικών ή Αναπληρωτών Γενικών Δ/ντών ( μια διοίκησης και μια τεχνικών υπηρεσιών), ιδίως στα σημερινά σχήματα των διευρυμένων  Δήμων  όπως και η υποχρεωτική κατάληψη από το προσωπικό αυτό των 2/5 των  εκάστοτε προβλεπόμενων θέσεων αντιδημάρχων.

Εξόχως πολιτικές και θεσμικές οι ευθύνες

Ωστόσο εγώ νομίζω ότι δεν υπάρχει από κανέναν αντίρρηση ότι ο πυρήνας του  «καταντήματος» μας, της δημοσιονομικής δηλαδή κατάρρευσης που αντιμετωπίζουμε ως χώρα, δεν είναι οικονομικός, αλλά θεσμικός και εξόχως πολιτικός όπως και ότι στην κατάρρευση αυτή σημαντικό μερίδιο  ευθυνών   έχει και η τοπική αυτοδιοίκηση (ΤΑ).

Υποθέτω επίσης μετά βεβαιότητας   πως δεν μπορεί επίσης να υπάρχει καμιά αντίρρηση τουλάχιστον από τους και αποκαλούμενους   «μη προνομιούχους» Έλληνες , ότι  ακόμα και σήμερα ζούμε και στηρίζουμε-όχι όλοι αλλά  πάντως σίγουρα οι  κατά βάση  συνήθεις ύποπτοι (μισθωτοί  ,συνταξιούχοι και σε κάθε περίπτωση οι ευσυνείδητοι επαγγελματίες φορολογούμενοι κλπ) ένα κράτος συγκεντρωτικό και υπέρ του δέοντος γραφειοκρατικό με αλόγιστες σπατάλες, ένα κράτος που δεν σέβεται και  δεν αξιοποιεί σωστά και αποτελεσματικά ούτε τους φυσικούς ούτε τους ανθρώπινους πόρους του. Ένα κράτος που διαχειρίζεται κατά το δοκούν αν όχι  και ιδιοτελώς το ¨ΔΗΜΟΣΙΟΝ ΣΥΜΦΕΡΟΝ΄΄  δηλ. την δημόσια περιουσία και τους κόπους του Έλληνα φορολογούμενου, ένα κράτος αναπόσπαστο μέρος του οποίου και είναι  και η αυτοδιοίκηση και ας αποφεύγουν συστηματικά οι εκάστοτε εκπρόσωποι της να το αποδεχτούν. Μια αυτοδιοίκηση  χωρίς εσωτερικούς ελέγχους, χωρίς σχεδόν  εσωτερικούς  κανόνες λειτουργίας ή αν θέλετε με κάποιους κανόνες που  κατά περίπτωση μπορούν και να παραβιάζονται απροσχημάτιστα, μια αυτοδιοίκηση με αναποτελεσματική γραφειοκρατική συγκρότηση, με σαθρές  δομές.

Και όλα αυτά ακόμη και σήμερα όπου οι νέοι Καλλικρατικοί  Δήμοι αποτελούν ή τουλάχιστον επιβάλλεται να αποτελούν ισχυρές Διοικητικές και όχι μόνο ενότητες.

Σε απόσταση οι δυο βαθμοί τοπικής Αυτοδιοίκησης

Παρά ταύτα το  πρόσφατο συνέδριο της Κομοτηνής :

·                  δεν βρήκε για μια ακόμη φορά ενωμένους,  όπως θα έπρεπε ,τους δυο σημερινούς βαθμούς (α΄&β΄) της Τοπικής αυτοδιοίκησης.

·                  καμιά στοιχειώδης αυτοκριτική δεν έγινε για τις ευθύνες της ΤΑ (εννοείται  του α βαθμού) στο σημερινό «κατάντημα».

 Μόλις και μετά βίας  ειπώθηκε πως κάποιο βάρος θα μπορούσε να το φέρει η ΤΑ υπό την απαραίτητη προϋπόθεση   μιας αυξημένης χρηματοδότησης της -από πού άραγε αναρωτιέμαι με την ύφεση στην οικονομία να βαθαίνει και τα έσοδα να περιορίζονται. Με  ένα νέο δημόσιο δανεισμό (δεν θέλω να το πιστεύω) ίσως όπως και κατά το….. παρελθόν;  Με το πελατειακό-ψηφοθηρικό  σύστημα ακόμα  στις δόξες του στην ΤΑ και όχι μόνο (βλ. κατατμήσεις έργων, προμηθειών, μελετών στα όρια των νόμων για απευθείας αναθέσεις-παρά το μέγεθος των νέων δομών της κλπ-)  αλλά και με   Δημάρχους  που στα κύρια μελήματα τους εξέχουσα θέση εξακολουθεί να κατέχει   η αύξηση της εν γένει επιρροής τους και της δύναμής τους;

Πολύ περισσότερο δεν ελέχθη  αν  η ικανοποίηση  ολόκληρων εκείνων  των κατεβατών των απαιτήσεων ,των διεκδικήσεων κλπ με το οποίο και  έκλεισε το συνέδριο  θα βοηθήσει  τους δήμους και τους δημότες. Επίσης δεν διατυπώθηκε σε κανένα  κείμενο  νομίζω οιαδήποτε  θέληση για   την ανάληψη με  ίδιες  δυνάμεις  της ΤΑ πραγματοποιήσιμων  πρωτοβουλιών  εξόδου το συντομότερο από τις γνωστές σημερινές συνθήκες ούτε βέβαια  προς την κατεύθυνση   αποτροπής ανάλογων  συνεπειών στο μέλλον.

Στόχευσε σωστά ο Καλλικράτης

Αν και  η μετάβαση στον «Καλλικράτη» συνέπεσε χρονικά με την  πιο  δυσμενή οικονομική συγκυρία της χώρα μας   και  βέβαια με τις πιο  σκληρές περιοριστικές πολιτικές, που ακολούθως εφαρμόστηκαν για τον περιορισμό των δυσμενών επιπτώσεων   σε αυτήν ταύτην την υπόσταση της πατρίδας μας σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, πρωτίστως με ευθύνες  και παραλείψεις δικές μας, όλων μας και διαχρονικά, και δευτερευόντως εξαιτίας της ανεξέλικτης  βουλιμίας των  κερδοσκόπων που κατά κανόνα  εκφράζονται με τον γνωστό πλέον σε όλους όρο «αγορές» δηλαδή με γεγονότα τα οποία επηρέασαν και κατά πως φαίνεται θα συνεχίσουν να επηρεάζουν  αρνητικά και σε έντονο μάλιστα βαθμό  τη λειτουργία της Αυτοδιοίκησης για πολλά ακόμα χρόνια.

Εν τούτοις ελάχιστοι από τους αυτοδιοικητικούς στο εν λόγω συνέδριο έδειξαν την απαιτούμενη κατανόηση και πολύ περισσότερο δήλωσαν διατεθειμένοι να συνδράμουν με κάθε τρόπο και μέσο στην έξοδο της χώρας μας από αυτή την κρίση η τουλάχιστον ότι  και η ΤΑ θα εξαντλήσει κάθε δυνατότητα να διεκπεραιώσει όλες τις αρμοδιότητες της μέσα στα υφιστάμενα  σήμερα δημοσιονομικά πλαίσια.

  Ο « Καλλικράτης», πέρα από τις όποιες δικαιολογημένες ή όχι αντιρρήσεις ,  στόχευσε σωστά. Η πολιτεία με τον «Καλλικράτη» έκανε μια σοβαρή προσπάθεια αναδιάρθρωσης της δομής της και  άρσης των συσσωρευμένων αδυναμιών και αδιεξόδων στην Αυτοδιοίκηση μετά τον «Καποδίστρια». Η εκχώρηση αρμοδιοτήτων, η συγκέντρωση μεγεθών , οι προσδοκώμενες οικονομίες κλίμακας, οι θεσμικές καινοτομίες και οι αλλαγές στα αυτοδιοικητικά όργανα και τις λειτουργίες των υπηρεσιών,  όπως και η θεσμική κατοχύρωση και ο διαρκής έλεγχος της διαφάνειας στις λειτουργίες – αποφάσεις των διαφόρων οργάνων κλπ είναι  αναμφισβήτητα μια πολύ σοβαρή κατάκτηση της ΤΑ .

Αν όλοι συμφωνούμε πάντως ότι «σε περίπτωση διαρροών πρώτα διορθώνονται οι  βλάβες και μετά μαζεύονται τα νερά από το σπίτι, όπως και ότι δεν  έχει κανένα  νόημα να μαζευτούν τα νερά  αν δεν έχουν  σταματήσει οι  διαρροές» θα μπορούσαμε να συμφωνήσουμε και στις εξής διαπιστώσεις:

·                    ότι η κεντρική Διοίκηση επιχείρησε να μεταρρυθμίσει διοικητικά, θεσμικά κλπ την ΤΑ και μάλιστα όχι επιτυχημένα τουλάχιστον στο βαθμό που  επέβαλε η συγκυρία, χωρίς να μεταρρυθμιστεί η ίδια  και να περιοριστεί, όπως πολλάκις είχε διακηρύξει, σε ένα καθαρά επιτελικό ρόλο.

·                    και ότι η ΤΑ προσήλθε και στο τελευταίο αυτό πανελλήνιο συνέδριο της χωρίς  σχεδόν καμιά διάθεση αυτοκριτικής, επανέλαβε τακτικές άλλων καιρών και δεν ξέφυγε  από την πεπατημένη, παρά τις επικρατούσες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες

  Συμπέρασμα;   οι παραπάνω διαπιστώσεις μπορεί και να φανερώνουν μια σχετική ακαμψία και έναν πολιτικό ,οικονομικό ,ίσως και κοινωνικό αναλφαβητισμό  ή  ότι η δυσπιστία των πολιτών απέναντι στο πολιτικό σύστημα εν γένει είναι αδιάφορη  και δεν  αφορά  ούτε την κεντρική διοίκηση ούτε την  ΤΑ. Ας είναι όμως.

Κατανομή πόρων που εντείνει αντί να περιορίζει τις υφιστάμενες ανισότητες

Επίσης αποσιωπήθηκαν, δεν συζητήθηκαν δηλ. οι όποιες οικονομίες κλίμακας που  εκ των πραγμάτων  θα πρέπει να πρόεκυψαν ή θα έπρεπε να είχαν  επιδιωχθεί ακόμα και κατά το πρώτο έτος λειτουργίας του Καλλικράτη.  Επίσης  καμιά  αναφορά δεν έγινε σε εκείνες τις οικονομίες κλίμακας που εκ των πραγμάτων αναμένονται ή θα πρέπει να  επιδιωχθούν   σταδιακά σε βάθος χρόνου.

 Καμία και σχεδόν από κανένα ομιλητή αναφορά επίσης δεν έγινε σε μια σειρά από σημαντικότατες  δυσκολίες  της μεταρρύθμισης αυτής όπως αυτές που πρόεκυψαν  πχ από την  συνένωση ενός μεγάλου αριθμού καποδιστριακών  πρώην δήμων ,κοινοτήτων κλπ , με διαφορετικά επίπεδα ανάπτυξης και μάλιστα σε εντονότατο βαθμό, διαφορετικές δομές, διαφορετική οικονομική, κοινωνική διαστρωμάτωση, διαφορετική διαχείριση και διαφορετικές ανάγκες της κάθε τοπικής κοινωνίας. Ούτε βέβαια με ποιον τρόπο οι πολυεπίπεδες αυτές διαφορές εντός των ορίων  καθενός από τους νέους  αυτούς Καλλικρατικούς  δήμους  θα αρχίσουν να  συγκλίνουν προκειμένου να επιτευχτεί  μια εσωτερική  ισορροπία χωρίς την οποία εκ των πραγμάτων το μέλλον των συγκεκριμένων δήμων  θα είναι αβέβαιο.

Υπεύθυνο  γεγονός για μην υπάρξει ποτέ ενδεχομένως μια τέτοια σύγκλιση είναι και ο συγκεκριμένος τρόπος   κατανομής των πόρων προς τους ΟΤΑ από την Κεντρική Διοίκηση-  με την σύμφωνη γνώμη και των εκπροσώπων της ΤΑ (βλ  ΔΣ ΚΕΔΕ)  στην πλειοψηφία  του οποίου (και όχι στην  «συντεχνία» όπως κάποιοι επιμένουν να αποκαλούν την ΚΕΔΕ, δεν δέχομαι προσωπικά  τον όρο αυτό) συναθροίζονται οι Δήμαρχοι των μεγαλύτερων σε πληθυσμό ( και ψήφους και κατ επέκταση εκλογικής δύναμης) αστικών κέντρων της χώρας .

Έτσι η κατανομή  εξακολουθεί να γίνεται με κυρίαρχο κριτήριο το πληθυσμιακό μέγεθος των δήμων, των δημοτικών και των τοπικών ενοτήτων κλπ κλπ- όπως και  πριν- και σήμερα με τον Καλλικράτη.

Ο συντελεστές βαρύτητας των υπολοίπων  κριτηρίων όπως  η έκταση, η ορεινότατα, το μήκος των αγροτικών οδικών δικτύων κλπ όπου και όταν  και όπου λαμβάνονται  υπόψη είναι άνευ ουσίας καθώς  ή δεν συμβάλλουν καθόλου στην διαφοροποίηση του ύψους των ΚΑΠ ή συμβάλλουν ανεπαίσθητα και συνεπώς αναποτελεσματικά.

 Το γεγονός αυτό από μόνο του ακυρώνει και εν πάση περιπτώσει παραπέμπει στις καλένδες οποιοδήποτε ελπίδα σύγκλισης.

 Στην πράξη  μάλιστα το γεγονός αυτό θα αποτελέσει μια ακόμη  αιτία   βίαιης μετακίνησης  κυριολεκτικά και μεταφορικά   κατοίκων  της υπαίθρου    προς τα αστικά κέντρα. Οι συνέπειες  ενός τέτοιου αποτελέσματος δεν χρειάζονται  κανόνα σχόλιο, είναι ήδη σε όλους μας γνωστές από το σχετικά πρόσφατο παρελθόν.

Στην αρνητική αυτή προοπτική των «περιφερειών» των  δήμων  κάποιοι τόλμησαν και μίλησαν και για τον βάσει ενός νέου  εκλογικού συστήματος  αποκλεισμό εκλογής «προνομιακά»  εκπροσώπων από τις Δημοτικές Ενότητες στα ΔΣ των σημερινών Δήμων.

Κουβέντα δεν ειπώθηκε ούτε τώρα ούτε σχεδόν  ποτέ στο παρελθόν από κανένα αυτοδιοικητικό -ιδίως ύστερα από  τις σχετικά πρόσφατες επιθέσεις  στα μικρά και μεσαία εισοδήματα  τόσο από τις φορολογικές αρχές της χώρας όσο και από την ίδια την ΤΑ- για τη νομιμότητα και την πολλάκις αμφισβητούμενη( κατά  τοπική ενότητα κλπ)  ανταποδοτικότητα όπως και  για την «ταυτότητα» τον  τρόπο δηλ.της  εν γένει  διαχείρισης  εκ μέρους των δημοτικών αρχών του συνόλου των γνωστών και ως «ανταποδοτικού»  χαρακτήρα ( πχ τελών  ,δικαιωμάτων κλπ) εισπράξεων, ενός δηλαδή εξαιρετικά σημαντικού  ύψους εσόδων των Δήμων.

 Κλείνοντας παρόλο που αντιλαμβάνομαι ότι με όσα κατέθεσα σχετικά ,το  όλο θέμα δεν εξαντλείται, αισθάνομαι την ανάγκη να συστήσω Υπευθυνότητα και μόνον Υπευθυνότητα προς  ¨πάσαν  κατεύθυνσην¨ διότι μόνον έτσι θα μπορέσουμε να καταστούμε χρησιμότεροι και αποτελεσματικότεροι  και σε προσωπικό επίπεδο ο καθένας μας αλλά κυρίως στους ρόλους που μας έχουν ανατεθεί, σε όσους έχουν ανατεθεί, στα δημόσια πράγματα της πατρίδας μας.

Υ.Γ(Ι) Εν όψει  των όσων αναφέρθηκαν ήδη, μάλλον θα πρέπει ο καθένας μας να καταλήξει και σε ένα ακόμη τελευταίο συμπέρασμα: Όσοι επιχειρήσουν να τοποθετήσουν μακρύτερα  το μέλλον τους προκειμένου να αισιοδοξήσουν,   αν το κάνουν    «με όρους   παρελθόντος» και όχι «σημερινούς» , μάλλον θα απογοητευτούν ανεπανόρθωτα όταν και το «μακρινό» εκείνο μέλλον γίνει και πάλι « κοντινό». Διότι κάποτε θα γίνει.

Υ.Γ.(ΙI)  Διευκρινίζεται ότι δεν είναι η ολιγοετής( 5ετης) εμπειρία  μου στην ΤΑ που με παρακίνησε στην  παρέμβαση μου αυτή, αλλά η πολυετής και στην πρώτη πάντα γραμμή  θητεία μου στο κατ εξοχήν παρατηρητήριο λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης ,της αυτοδιοίκησης ,του λοιπού δημόσιου τομέα κλπ, το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους.